Doksologia* i Amen nie pojawiają się ani u św. Łukasza (11, 4), ani u św. Mateusza (6, 13). Ale czy nie wydaje się zaskakujące, że modlitwa Ojcze nasz kończy się słowami pokuszenie (Łk) lub zły [od złego] (Mt)? Jednak w rzeczywistości jest wielce prawdopodobne, że już Pan Jezus i apostołowie, zgodnie z praktyką synagogalną, kończyli modlitwy tradycyjną doksologią żydowską. Talmud babiloński proponuje znaczną liczbę doksologii liturgicznych nietrynitarnych, które były wypowiadane po różnych błogosławieństwach. Biblia również nas zaprasza do podobnej praktyki: księga Kronik przytacza modlitwę Dawida, który przypisuje Bogu trzy przymioty naszej doksologii: królestwo, potęgę i chwałę: „Bądź błogosławiony, o Panie, Boże ojca naszego, Izraela, na wieki wieków! Twoja jest, o Panie wielkość, moc, sława, majestat i chwała, bo wszystko, co jest na niebie i na ziemi, jest Twoje; do Ciebie, Panie, należy królowanie i ten, co głowę wznosi ponad wszystkich. Bogactwo i chwała od Ciebie pochodzą, Ty nad wszystkim panujesz, a w ręku Twoim siła i moc, i ręką Twoją wywyższasz i utwierdzasz wszystko” ( Krn 19, 10-12).

W różnych miejscach Nowego Testamentu można odnaleźć analogiczne doksologie. Zacytujmy tę, która kończy list św. Judy: „Jedynemu Bogu, Zbawcy naszemu przez Jezusa Chrystusa, Pana naszego, chwała, majestat, moc i władza przed wszystkimi wiekami i teraz, i na wszystkie wieki! Amen.” (Jdt 25).

Doksologia nie występuje w najstarszych manuskryptach Ewangelii, i także pierwsi Ojcowie Kościoła nie wspominają o niej w swoich komentarzach. Natomiast możemy znaleźć to dopowiedzenie (bez terminów królestwo i Amen) w najstarszym zbiorze liturgicznym Kościoła – Didache /Nauka dwunastu apostołów/. Datowany na przełom I i II wieku, ma prawdopodobnie pochodzenie syryjskie; jest pierwszym znanym nam podręcznikiem katechumenów (tekst w aneksie).

Liturgiczne pochodzenie doksologii po modlitwie Ojcze nasz jest potwierdzone przez św. Ambrożego, który zaznacza, że w trakcie niedzielnej Mszy św. kapłan wypowiada doksologię po kazaniu. Natomiast ten sam autor zupełnie nie wspomina o niej w innych swoich komentarzach do modlitwy Pańskiej.

Doksologia została wprowadzona do Ewangelii Mateusza (po wersecie 6, 13) około III. wieku, prawdopodobnie przez kopistę, który zamiast skopiować manuskrypt, transkrybował tekst Ojcze nasz, jakim modlił się na zgromadzeniach. Współczesne wydania Ewangelii usunęły to dopowiedzenie.

Erazm i inni humaniści, a następnie protestanci, przyjęli doksologię, ponieważ opierali się na nowych manuskryptach greckich, w których ona figurowała. I, współcześnie, nadal wypowiadają ją po Ojcze nasz.

Terminologia doksologii odcina się w pewnym sensie od ogólnego tonu modlitwy Pańskiej, która nie jest kierowana do Boga potęgi, ale do Ojca wszystkich ludzi dobrej woli. Jednak uświęcenie Imienia (pierwsza prośba Ojcze nasz) oznacza w rzeczywistości, że należy Mu oddawać wszelką cześć i chwałę: „Oddajcie Panu, rodziny narodów, oddajcie Panu chwałę i uznajcie potęgę” (Ps 96, 7).

Druga prośba przywołuje przyjście ukazywanego nam przez Pana Jezusa Jego królestwa miłości i sprawiedliwości, która usprawiedliwia winnego zanurzając go w miłosierdziu wypływającym w obfitości z Jego zwycięskiej Męki.

Natomiast trzecia jest wołaniem o realizację Jego woli w potędze Ducha miłości, który pozwala nam miłować tak, jak Pan Jezus pierwszy nas umiłował (por. J 13, 34): „Nikt nie ma większej miłości od tej, gdy ktoś życie swoje oddaje za przyjaciół swoich” (J 15, 13).

Byłoby zatem niewłaściwe odrzucić tę doksologię pod pretekstem, że nie odnosi się do obrazu Boga proponowanego w modlitwie, którą kończy. Doksologia spaja trzy pierwsze prośby Ojcze nasz z ich końcowym przywołaniem w formie uwielbienia i dziękczynienia, podobnie jak w niebiańskiej Liturgii opisanej w księdze Apokalipsy: „Jemu chwała i moc na wieki wieków! Amen” (Ap 1, 6). „Godzien jesteś, Panie i Boże nasz, odebrać chwałę i cześć, i moc, boś Ty stworzył wszystko, a dzięki Twej woli istniało i zostało stworzone” (Ap 4, 11).

Zauważmy jeszcze, że w doksologii na zakończenie Ojcze nasz, przeciwnie niż w samej modlitwie, nie prosimy w trybie życzeniowym (fakultatywnym), aby nastały królestwo, potęga i chwała Boga, lecz wypowiadamy słowa wyrażające te królewskie atrybuty potęgi i chwały w formie oświadczenia (tryb oznajmujący). Potwierdza to spójnik „bo”: możemy z ufnością wypowiadać Ojcze nasz, ponieważ królestwo, potęga i chwała są Mu przynależne w sposób definitywny na wieki wieków.

Końcowe Amen podkreśla podniosły i uroczysty charakter doksologii. Rdzeń tego słowa oznacza coś solidnego, godnego zaufania; odnajdujemy go w hebrajskich wyrażeniach oznaczających prawdę, wiarę, wierność. Rzadko występuje w Starym Testamencie, natomiast Pan Jezus używa go często, zdarza się nawet, że rozpoczyna swoje mowy podwójnym Amen, aby zaznaczyć, że słowa, które wypowie są fundamentem nowego świata, Królestwa, które przyjdzie, a którego On jest kamieniem węgielnym. To dlatego Księga Apokalipsy opisuje Go w następujących słowach: „To mówi Amen, Świadek wierny i prawdomówny, Początek stworzenia Bożego” (Ap 3, 14).

Wypowiadając Amen po wysłuchaniu czytań biblijnych lub jakiegoś nauczania, poświadczamy w ten sposób naszą bezwzględną zgodę z tym, co właśnie usłyszeliśmy: „Tak jest!” (zamiast „Niech się tak stanie”, które jest życzeniem). W domyśle – to stwierdzenie jest zgodne z objawieniem Pana Jezusa, bowiem „ile tylko obietnic Bożych, wszystkie są "tak" w Nim. Dlatego też przez Niego wypowiada się nasze "Amen" Bogu na chwałę” (2 Kor 1, 20).

Podobnie czyni św. Paweł zadając Koryntianom pytanie odnośnie do śpiewu w językach: „jakże na twoje błogosławienie odpowie "Amen" ktoś nie wtajemniczony, skoro nie rozumie tego, co ty mówisz” (1 Kor 14, 16).

Amen z końcowej doksologii posiada głębokie znaczenie: pozwala nam wyrazić naszą zgodność z właśnie wypowiedzianą modlitwą. Amen jest zazwyczaj omijane gdy doksologia jest wypowiadana przez wiernych w odpowiedzi na modlitwę głównego celebransa, ale może, ewentualnie, być zachowana, jako forma stanowczego potwierdzenia tego, co właśnie wypowiedzieliśmy wszyscy razem we wspólnej modlitwie Ojcze nasz.

Obyśmy w pełni angażowali się w to Amen zamykające modlitwę Pańską, by móc budować nasze życie na Skale tego Słowa, które czyni nas umiłowanymi dziećmi w Jednorodzonym Synu, który nam Je objawił.

Ty zaś, Boże nasz, jesteś łaskawy i wierny, cierpliwy i miłosierny w rządach nad wszystkim. Ciebie znać - oto sprawiedliwość doskonała; pojąć Twą moc - oto źródło nieśmiertelności” (Mdr 15, 1.3)

«Nie módlcie się jak obłudnicy, lecz tak, jak polecił Pan w swojej Ewangelii: „Tak się módlcie: Ojcze nasz, któryś jest w niebie, Święć się imię twoje, Przyjdź królestwo twoje, Bądź wola Twoja jako w niebie tak i na ziemi. Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj. I odpuść nam nasze winy, Tak jak i my odpuszczamy naszym winowajcom; I nie dopuść, abyśmy ulegli pokusie, Ale zachowaj nas od złego. Bo twoja jest potęga i chwała na wieki.” Módlcie się w ten sposób trzy razy na dzień». (Didacha VIII, 1-3).

*doksologia: z greckiego doxa: chwała, i logos: słowo – oznacza dosłownie „słowo chwały”, czyli formułę uwielbienia sławiącą chwałę Boga. Pośród najważniejszych doksologii liturgicznych zacytujmy: Gloria, Sanctus, Te Deum, doksologię trynitarną na końcu Psalmów, aklamacje do Słowa Bożego, a zwłaszcza – doksologię, która towarzyszy podniesieniu konsekrowanej Hostii i Kielicha, w podsumowaniu modlitwy eucharystycznej w czasie Mszy: „Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie…”.

Każdego miesiąca proponujemy duchowe rozważanie nad fragmentem Biblii odnoszącym się do życia braterskiego. Zachęcamy, abyście uczynili z tego słowa „lampę dla waszych stóp i światło na waszej ścieżce” podczas całego miesiąca. Grupy dzielenia duchowego spotykają się, by medytować to Słowo Życia. Jeśli jesteś zainteresowany, skontaktuj się z nami. Nasz adres: Saint Joseph de Mont-Rouge, 34480 PUIMISSON, Francja e-mail : s.faustine@fsj.fr